Cũng đến từ sự đứt gãy văn hoá do bị đô hộ nhiều. 1000 năm bị TQ đô hộ thì nói viết chữ Hán, tôn sùng Nho đạo, Pháp vào phát thì vứt ngay chữ Hán nhảy sang chữ Latin, làm quen với Thiên chúa giáo, học nhạc Tây, hội hoạ Tây, kiến trúc Phục Hưng, gothic.
Pháp đi thì XHCN vào, chuyển sang học Nga...