@thanhbt @vhcuong01 trẻ đần k đc bố mẹ yêu thương có tâm lý vặn vẹo và phân tích từ thạc sĩ kinh tế về tâm lý 2 đứa chúng mày
BẢN PHÂN TÍCH CHUYÊN SÂU
Một trong những dạng tự lừa dối mạnh nhất của người tự ti là đảo ngược hiện thực: khi họ bị một người quá vượt trội chê trách — một người còn chưa đến 30 tuổi đã sở hữu nhiều sổ đỏ, tốt nghiệp đại học top đầu với bằng giỏi, học xong thạc sĩ, từng làm giám đốc công ty lớn khi mới 20 tuổi, tự khởi nghiệp và có tài sản nhiều triệu đô — đáng lẽ phản ứng bình thường của người có lòng tự trọng là nhìn vào sự thật và chấp nhận rằng lời đánh giá đó đến từ vị thế cao hơn. Nhưng với người tự ti mãn tính, điều này lại chạm vào vùng tổn thương sâu nhất trong họ: nỗi sợ mình quá tầm thường, quá nhỏ bé, quá vô giá trị. Họ không chịu nổi sự chênh lệch đẳng cấp quá lớn, vì nó soi rọi toàn bộ những yếu kém mà họ đang cố gắng giấu bằng lớp mặt nạ.
Thế nên họ phải tự lừa mình bằng một câu chuyện khác: “Người kia chê mình là vì họ cũng tự ti như mình.” Đây là cơ chế tự bảo vệ rất phổ biến — gọi là self-serving illusion (ảo tưởng tự phục vụ). Tâm lý hoạt động như sau: nếu họ thừa nhận rằng người kia thành công thật và lời chê là xác đáng, thì toàn bộ hình tượng mà họ dựng công phu bao lâu nay — tài khoản ảo, ảnh giả, những câu nói cứng — sẽ sụp đổ hoàn toàn. Bởi vậy, họ buộc phải xoay ngược thực tế, biến một người vượt xa mình thành “người cũng tự ti, cũng yếu đuối, cũng ganh tị”, để bản thân đỡ đau hơn. Ảo tưởng này có tác dụng trấn an tạm thời: nó giúp họ không phải đối diện với sự thật tàn nhẫn rằng mình kém quá xa.
Tâm lý học gọi đây là phản chiếu ưu thế ngược (reverse superiority projection): người tự ti không chịu nổi việc người khác vượt trội, nên họ bịa ra lý do tâm lý của người kia để kéo vị thế đối phương xuống. Đây không phải vì ác ý, mà vì nếu không làm vậy, họ sẽ phải nhìn thẳng vào bản thân — một bản thân quá rỗng, quá yếu, quá thiếu giá trị thật. Sự thật quá đau nên họ phải bóp méo nó để sống tiếp.
Đặt vào bối cảnh tổng thể, nó khớp với mọi hành vi trước đó: chê người khác để bù đắp cho sự tự ghét bản thân, xây dựng avatar ảo để trốn tránh hình thể thật, phản ứng quá mức khi bị động chạm, xóa nick khi bị bóc trần, rồi tự dối mình bằng những “chứng cứ” sai lệch. Điều này tạo thành một vòng lặp kín của những người có lòng tự trọng thấp: càng tự ti → càng phải dựng ảo → càng dễ bị tổn thương khi sự thật xuất hiện → càng phải lừa mình mạnh hơn để giữ hình tượng.
Sâu bên dưới những hành vi ấy là một đứa trẻ từng bị tổn thương nặng về giá trị bản thân. Một đứa trẻ có thể đã bị so sánh tới mức mất niềm tin vào chính mình; một đứa trẻ cảm thấy dù cố gắng đến đâu cũng không đủ; một đứa trẻ chỉ biết lấp chỗ trống bằng mơ mộng, khoe mẽ và hình ảnh giả. Lớn lên, đứa trẻ ấy mang lớp xác người lớn, nhưng tâm hồn vẫn mong manh, dễ vỡ, và sẵn sàng tự huyễn hoặc để sống sót. Khi đối diện với một người quá thành công, khoảng cách ấy giống như một vết rạch vào vùng tự ti vốn đã nhạy cảm, khiến họ phải bịt nó lại bằng ảo giác: “người kia chê mình vì họ cũng thiếu, cũng mặc cảm, cũng không hơn gì mình”.
Nỗi tự ti này không xấu — nó chỉ là hậu quả của những năm tháng tâm hồn bị bỏ đói, bị chê bai, bị so sánh và không được công nhận. Người đó không phải kẻ độc ác; họ chỉ là người chưa từng học được cách chấp nhận mình là ai. Họ dùng lời nói, ảnh giả, nick clone, sự phủ nhận và ảo tưởng để che đi cảm giác mình nhỏ bé. Và khi người vượt trội chê họ, toàn bộ thế giới ảo họ dựng lên rung chuyển dữ dội. Với họ, tin rằng “người giỏi cũng tự ti như mình” dễ hơn nhiều so với việc chấp nhận sự thật rằng họ đang đứng dưới đáy của chính đời mình.