Kiến thức Hoàng đế Bảo Đại (1913-1997)

[tran_dai_quang]

Quà và lễ vật từ quan và các tỉnh cho Lễ Tứ tuần Đại Khánh của Khải Định

 

[tran_dai_quang]

Những đội nhạc, kịch.... phục vụ Lễ Tứ tuần Đại Khánh của Khải Định

 

[tran_dai_quang]

Những đội nhạc, kịch.... phục vụ Lễ Tứ tuần Đại Khánh của Khải Định

 

[tran_dai_quang]

Bảo Đại kể:
"Cuối mùa xuân năm 1924, chúng tôi trở lại Paris. Tôi lại theo học ở học đường Hattemer. Năm ấy tôi mười một tuổi, và bắt đầu thích các bộ môn thể thao. Tôi chơi tennis ở hội Bagatelle.
Cũng năm ấy, cha tôi cho tôi chiếc ô tô đầu tiên. Đây là chiếc Panhard, có tài xế Việt Nam lái. Nhờ xe này, tôi đã đi chơi nhiều nơi quanh nước Pháp. Tôi thăm núi Mont Saint Michel, thăm lâu đài bên giòng sông Loire (Chateaux de la Loire). Tôi muốn biết hết, rất khao khát mọi sự mới lạ, để ý đến tất cả mọi điều".

Đây là chiếc xe Panhard model 1924, tương tự chiếc xe Khải Định tặng con trai

Vua Khải Định băng hà
Bảo Đại kể
"Cuối tháng 11 năm 1925, cụ Charles đợi tôi ngoài cổng trường, và bảo tôi rằng:
- Điện hạ Vĩnh, lão có một tin rất buồn, báo Điện hạ biết. Hoàng đế Khải Định mới băng hà ngày hôm kia (ngày 25 tháng 11 năm 1925). Điện hạ về nước để nối ngôi, kế vị vua cha. Đây là một trách nhiệm hết sức nặng nề, mà Điện hạ phải gánh vác, nhưng lão tin rằng Điện hạ đã sẵn sàng đảm trách.
Năm ấy tôi mới mười hai tuổi.
Tôi liền cùng hai cụ Charles trở về Việt Nam.
Chúng tôi đến Huế vào cuối tháng chạp. Tâm hồn tôi đã cương nghị rồi, nhưng tôi phải chuẩn bị để lên ngôi.
Trước khi mất, cha tôi đã ngỏ ý muốn tôi theo học đến nơi đến chốn ở bên Tây. Các nhà chức trách thuộc chính phủ bảo hộ được triều đình Huế mời đến để hội ý, đều có ý kiến tương đồng. Cơ mật viện liền theo đúng luật của Vua Minh Mạng đề cử một vị Đại thần nhiếp chính, để chờ ngày tôi trở về.
Cụ Tôn Thất Hân là một vị Đại thần trong tứ trụ triều đình, là anh họ tôi, một ông già hiền từ, đạo đức, được cử vào chức ấy, gọi là Phụ chính thân thần.
Sau quyết định đó vài ngày, tòa Khâm Thiên Giám chọn được ngày hoàng đạo để làm lễ đăng quang cho tôi, đó là ngày mùng 8 tháng giêng năm 1926.

1926 - Thượng thư Tôn Thất Hân, Chủ tịch Hội đồng Cơ Mật

1926 - Thượng thư Tôn Thất Hân, Chủ tịch Hội đồng Cơ Mật và Thượng thư Nguyễn Hữu Bài

1924 – Thứ ba trái sang: Tôn Thất Trâm; S.E. D’Elloy (Chánh văn phòng Khâm sứ Trung Kỳ); Hồ Đắc Trung, Nguyễn Hưu Bài; Pasquier (Khâm sứ Trung Kỳ); Tôn Thất Hân, Chủ tịch Hội đồng Cơ mật

 

[tran_dai_quang]

Bảo Đại kể về ngày đăng quang của ông
"Sau quyết định đó vài ngày, tòa Khâm Thiên Giám chọn được ngày hoàng đạo để làm lễ đăng quang cho tôi, đó là ngày mùng 8 tháng giêng năm 1926.
Trước hôm đó, tôi đến điện Cần Chánh để nhận các bảo vật truyền ngôi. Người ta vận cho tôi bộ triều phục để lên ngôi. Đó là chiếc áo cẩm bào của Đức Hoàng đế Gia Long khai sáng triều đại. Phẩm phục này được cất giữ như linh vật, gồm có áo bào vàng, có kết trân châu bảo ngọc hia lót lông mịn phía trong, và có đầy châu ngọc đính trên.
Một vị Đại thần trong tứ trụ triều đình đã đệ trình tôi chiếc bài vàng mang chữ Việt Nam Hoàng Đế để đeo ở bên vạt áo phải, một vị Đại thần khác thì đệ trình một cuốn kim sách để mở đầu thời đại, mà trên đó có danh hiệu của tôi, là Bảo Đại, có nghĩa là Triều đại của Huy Hoàng, Vĩ Đại.
Hai chữ này do tôi tự lựa chọn trong danh sách các tên hiệu cao khiết, đẹp đẽ, của tàng Văn chương, mà các quan bộ Học, lấy trong quốc khố đồ thư ra để trình tôi quyết định. Tôi thấy hai chữ Bảo Đại rất hợp với triều đại của tôi trong sứ mạng mà tôi sẽ đảm đương.
Sau đó, theo đúng lễ nghi, tôi phải đến một mình trước nhà Thái Miếu, lễ trước bàn thờ Đức Vua khai sáng Gia Long, mà tất cả các vị Hoàng đế kế tiếp, đều phải vào lạy khi lên ngôi, như một hình thức tuyên thệ.

Lễ đăng quang được cử hành vào sáng hôm sau, và ở điện Thái Hòa. Điện này quay lưng về hướng Bắc, để nhìn xuống hướng Nam, trước mặt có một sân chầu có cắm cờ ngũ hành, viền đuôi nheo, theo đúng nguyên lý về Dịch. Nóc điện được cất trên một rừng cây cột lim, trên đó rui, mè được xếp đặt nhịp nhàng vô cùng đồ sộ. Ngai được đặt ở chính giữa điện hơi cao về phía trước nhìn ra phía sân chầu. Nóc ngai có chiếc mui bằng gỗ chạm trổ hình rồng há miệng nhe nanh trông thật kinh khiếp. Thêm nhiều chữ nho kiểu chữ triện nổi bật lên, sơn son thếp vàng.

"Tất cả triều thần đều ở đây, ai cũng vận phẩm phục đại trào, từ hoàng thân quốc thích đến các quan đại thần, cộng chức thượng thặng. Những đuôi cánh chuồn trên mũ sa của họ lấp lánh trong ánh sáng ban mai một ngày rất đẹp trời, Tất cả đứng theo thứ tự phẩm trật của mình. Các hoàng tử, hoàng thân đứng về một phía, các quan thì đông nghịt ở phía sân chầu.
Khi tôi đã ngồi uy nghiêm đúng như nghi thức trên ngai, quan Toàn quyền Đông Dương Alexandre Varenne vận lễ phục màu đen, trái ngược hẳn với màu sắc xanh đỏ của các vị triều thần, liền đọc một bài diễn văn rất trịnh trọng trong đó, nhân danh nước Pháp bảo hộ, ông kính chúc triều đại tôi là triều đại của thái bình, thịnh trị đầy hạnh phúc cho toàn thể nhăn dân.
Sau đó là lễ triều bái của các quan. Đầu tiên, các vị hoàng thân quốc thích đến trước Ngai cách khoảng mười lăm mét. Phần đông các vị đó đã có tuổi. Tất cả năm lần, họ lên gối xuống gối, đầu rập sát đất, râu trắng quét thềm. Lạy xong thì về chỗ cũ đứng. Tiếp theo đến lượt các quan Đại thần, cũng năm lạy trịnh trọng như vậy. Khi các vị ấy lễ xong, thì đến lượt tất cả các quan từ tam phẩm trở xuống, phủ phục tập thể. Họ lễ theo tiếng xướng của người bồi tế. Khi hô “Bái” thì tất cả đều sụp xuống sân chầu rất từ tôn thong thả, đầu sát đất. Khi hô “Hưng” thì họ lại ngửng lên để lên gối, để chờ nghe câu xướng Bái khác. Cứ thế nãm lần, và lễ triều bái này mang tính chất phục tòng, tôn kính tột bực. Mỗi khi họ phủ phục xuống đất, thì những tà áo, lòa xòa, như muốn tung bay rồi tỏa cả xuống đất như xụp xuống thành đông, không bốc cao lên được nữa.
Ở trên cao tôi nhìn xuống, quả là một cảnh tượng đáng chủ ý. Nó như chứa đựng một ý niệm thống trị của thể chế quân chủ, đè xuống khắp đại chúng. Năm ấy tôi mới mười hai tuổi. Tôi là Hoàng đế, và sanh ra để làm Hoàng đế. Chưa từng có lúc nào tôi lạc ra khỏi ý nghĩ đó. Trái lại tôi đã cố gắng nghiêm chỉnh làm tròn nhiệm vụ đã được trao phó cho tôi.
Khi lễ tất, súng ca-nông nổ nhiều phát báo cho toàn nhân dân Việt Nam triều đại mới của vị Tân quân.
Khi lễ tất, súng ca-nông nổ nhiều phát báo cho toàn nhân dân Việt Nam triều đại mới của vị Tân quân.
Tôi bước xuống ngai để lên một chiếc ngự liễn vẫn chờ sẵn ở cuối điện, để về ở điện Kiến Trung từ nay là chỗ ăn ở của tôi.

 

[tran_dai_quang]

Lễ đăng quang của Hoàng đế Bảo Đại

8-1-1926 – Hoàng tử Vĩnh Thuỵ trở thành Tân Vương An Nam

 

[tran_dai_quang]

8-1-1926 – Hoàng tử Vĩnh Thuỵ đăng quang trở thành Tân Vương An Nam niên hiệu Bảo Đại

 

[tran_dai_quang]

8-1-1926 – Hoàng tử Vĩnh Thuỵ đăng quang trở thành Tân Vương An Nam niên hiệu Bảo Đại

 

[tran_dai_quang]

8-1-1926 – Hoàng tử Vĩnh Thuỵ đăng quang trở thành Tân Vương An Nam niên hiệu Bảo Đại

Lễ đăng quang của hoàng đế Bảo Đại. Nhóm vệ binh và những người khiêng kiệu ngồi nghỉ trước Đại Cung Môn.

 

[tran_dai_quang]

8-1-1926 – Hoàng tử Vĩnh Thuỵ đăng quang trở thành Tân Vương An Nam niên hiệu Bảo Đại

Vua Bảo Đại ra về sau khi viếng Thế Miếu. (Trong hình là Hiển Lâm Các đối diện với Thế Miếu).
Một ngày trước lễ đăng quang Hoàng thái tử Vĩnh Thụy đến điện Cần Chánh nhận các bảo vật truyền ngôi gồm: ngọc tỷ, long bào, kim sách, kim bài. Sau đó tân quân rời điện Cần Chánh đển viếng Thế Miếu.

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926) - Mặt trong Ngọ Môn và cầu thang lên Lầu Ngũ Phụng

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926) - Mặt trong Ngọ Môn và cầu thang lên Lầu Ngũ Phụng

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926) - Mặt trong Ngọ Môn và cầu thang lên Lầu Ngũ Phụng

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926) - Phía trước Đại Cung Môn

 

[tran_dai_quang]

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926)

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926): Kiệu vua rời điện Cần Chánh để ra điện Thái Hòa

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926): Kiệu vua rời điện Cần Chánh để ra điện Thái Hòa

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926): Kiệu vua rời điện Cần Chánh để ra điện Thái Hòa

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại (ngày 8-01-1926) - Kiệu vua đến thềm hiên sau của điện Thái Hòa

Kiệu vua rời điện Thái Hòa sau buổi lễ đăng quang

 

[tran_dai_quang]

Theo Bảo Đại kể:
"Sau đó là lễ triều bái của các quan. Đầu tiên, các vị hoàng thân quốc thích đến trước Ngai cách khoảng mười lăm mét. Phần đông các vị đó đã có tuổi. Tất cả năm lần, họ lên gối xuống gối, đầu rập sát đất, râu trắng quét thềm. Lạy xong thì về chỗ cũ đứng. Tiếp theo đến lượt các quan Đại thần, cũng năm lạy trịnh trọng như vậy. Khi các vị ấy lễ xong, thì đến lượt tất cả các quan từ tam phẩm trở xuống, phủ phục tập thể. Họ lễ theo tiếng xướng của người bồi tế. Khi hô “Bái” thì tất cả đều sụp xuống sân chầu rất từ tôn thong thả, đầu sát đất. Khi hô “Hưng” thì họ lại ngửng lên để lên gối, để chờ nghe câu xướng Bái khác. Cứ thế nãm lần, và lễ triều bái này mang tính chất phục tòng, tôn kính tột bực. Mỗi khi họ phủ phục xuống đất, thì những tà áo, lòa xòa, như muốn tung bay rồi tỏa cả xuống đất như xụp xuống thành đông, không bốc cao lên được nữa.
Ở trên cao tôi nhìn xuống, quả là một cảnh tượng đáng chủ ý. Nó như chứa đựng một ý niệm thống trị của thể chế quân chủ, đè xuống khắp đại chúng. Năm ấy tôi mới mười hai tuổi. Tôi là Hoàng đế, và sanh ra để làm Hoàng đế. Chưa từng có lúc nào tôi lạc ra khỏi ý nghĩ đó. Trái lại tôi đã cố gắng nghiêm chỉnh làm tròn nhiệm vụ đã được trao phó cho tôi".

 

[tran_dai_quang]

Sau lễ đăng quang, Vua Bảo Đại đến thăm bà nội ruột (bà Tiên Cung, mẹ vua Khải Định) tại Cung Trường Sanh.

Sau lễ đăng quang, Vua Bảo Đại đến thăm bà nội ruột (bà Tiên Cung, mẹ vua Khải Định) tại Cung Trường Sanh.

Sau lễ đăng quang, Vua Bảo Đại đến thăm bà nội ruột (bà Tiên Cung, mẹ vua Khải Định) tại Cung Trường Sanh.

Sau lễ đăng quang, Vua Bảo Đại đến thăm bà nội ruột (bà Tiên Cung, mẹ vua Khải Định) tại Cung Trường Sanh.

Sau lễ đăng quang, Vua Bảo Đại đến thăm bà nội ruột (bà Tiên Cung, mẹ vua Khải Định) tại Cung Trường Sanh.

Sau lễ đăng quang, Vua Bảo Đại đến thăm bà nội ruột (bà Tiên Cung, mẹ vua Khải Định) tại Cung Trường Sanh.

 

[tran_dai_quang]

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại - Ngai vua trong điện Thái Hòa

Đoàn kiệu rước vua về Điện Kiến Trung sau khi lễ đăng quang kết thúc. Phía sau đoàn rước nhìn thấy cổng vào sân Đại Cung Môn và tường đầu hồi của nhà Đại Cung Môn.

Chính quyền bảo hộ Pháp đến dự Lễ đăng quang của vua Bảo Đại, ngày 8-01-1926

Các quan chuẩn bị buổi lễ trước điện Cần Chánh – Lễ đăng quang của vua Bảo Đại, ngày 8-01-1926

 

[tran_dai_quang]

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại, ngày 8-01-1926
Bá quan xếp hàng trên sân Đại Triều Nghi trước điện Thái Hòa, nơi diễn ra buổi lễ chính thức
Trên sân cao là các ấn quan (quan cấp cao, được giữ con dấu để đóng dấu giấy tờ khi làm việc)
Trên sân thấp là thuộc quan (quan cấp thấp).

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại, ngày 8-01-1926
Vua được đoàn hộ giá rước ra từ điện Cần Chánh. Dãy nhà trong hình là Đại Cung Môn, cổng chính đi vào khu vực Tử Cấm Thành. Sau Đại Cung Môn là sân điện Cần Chánh và kế tiếp là đến điện Cần Chánh, với hai dãy nhà Tả Vu và Hữu Vu hai bên. Ở bìa trái hình là nhà Hữu Vu (người đứng bên trong điện Cần Chánh nhìn ra thì nó ở bên tay phải) có dãy nhà thấp như một hành lang (Hữu Dược lang: phòng đợi bên tay phải) nối liền vào Đại Cung Môn.

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại, ngày 8-01-1926
Vua Bảo Ðại và đoàn hộ giá
Trong hình là Đại Cung Môn (cửa vào Tử Cấm Thành) và nhà Hữu Vu, nối liền nhau bằng hành lang thấp gọi là Hữu Dược Lang. Đoàn rước trên sân giữa mặt sau Điện Thái Hòa và khu vực Tử Cấm Thành.

Lễ đăng quang của vua Bảo Đại, ngày 8-01-1926
Các quan văn võ xếp hàng trước điện Thái Hòa chuẩn bị bái lạy vua 5 lạy để tỏ lòng tôn kính

 

[tran_dai_quang]

29-1-1926 – ba tuần sau khi Bảo Đại đăng quang, là lễ an táng Cựu vương Khải Định
Bảo Đại kể:
"Ngày 29 tháng giêng là ngày làm lễ an táng cha tôi.
Linh cữu được rước ra lãng của Ngài, đã được xây từ lúc sinh tiền. Bắt đầu rước từ cung Cận Thành ra cửa phía đông hoàng cung là cửa dành cho các vị Hoàng đế băng hà. Các cửa khác thì để cho đương kim Hoàng đế sử dụng. Tôi không được đưa linh cữu của phụ hoàng, vì theo đúng nghi thức, các vị vua đang tại vị không được dự vào các đám táng của vị tiên đế quá vãng.
Linh sàng rất nặng, và được khiêng bằng tay do cả trăm người phụ lực. Họ phải thay phiên nhau, và để mất hai ngày mởi tới lăng. Theo đúng phong tục của Việt Nam, người chết cũng có những nhu cầu y như người sống. Để cho linh hồn được tồn tại dưới suối vàng, nên thể xác không được tiêu hủy, và phải được thờ cúng và chăm sóc bởi những người kế tự. Luật ở nước tôi, xâm phạm đến mồ mả là một trọng tội. Nếu lại là đối với các lăng tẩm của các vì Vua Chúa, thì sẽ bị xử tử. Hoàng gia lại còn phải tìm cách giữ bí mật ngôi mộ của nhà vua, để giấu xác bằng mộ giả để linh hồn nhà Vua được an ổn, mà phù trợ cho dòng họ sau này".

Vua Bảo Đại mặc tang phục đứng kề bên linh cữu Cố vương Khải Định trong lễ an táng từ 29 đến 31-1-1926

Toàn quyền Đông Dương Alexandre Varenne (giữa) và Khâm sứ Trung Kỳ Pierre Pasquier (phải) dự lễ an táng vua Khài Định (từ 29 đến 31-1-1926)

Toàn quyền Đông Dương Alexandre Varenne (giữa) và Khâm sứ Trung Kỳ Pierre Pasquier (phải) dự lễ an táng vua Khài Định (từ 29 đến 31-1-1926)

26-1-1926 – Khâm sứ Trung Kỳ Pierre Pasquier và phái đoàn Pháp đến viếng tang lễ vua Khải Định tại điện Càn Thành

 

[tran_dai_quang]

Lễ động quan tại điện Càn Thành với sự hiện diện của những nhân vật quan trọng dự lễ an táng Cố vương Khải Định (từ 29 đến 31-1-1926)

Lễ động quan tại điện Càn Thành với sự hiện diện của những nhân vật quan trọng dự lễ an táng Cố vương Khải Định (từ 29 đến 31-1-1926)

Kiệu chở linh cữu Cố vương Khải Định

Kiệu chở linh cữu Cố vương Khải Định

29-1-1926 – đám tang ra khỏi cổng thành Thượng Tứ

 

[tran_dai_quang]

Lễ an táng Cố vương Khải Định (diễn ra từ 29 đến 31-1-1926)

Đoàn sư dẫn hương linh trong lễ an táng Cố vương Khải Định (diễn ra từ 29 đến 31-1-1926)

Đàn voi đi mở đường trong lễ an táng Cố vương Khải Định (diễn ra từ 29 đển 31-1-1926)

Tấm triện ghi tên họ và chức tước cùa Cố vương Khải Định trong lễ an táng (diễn ra từ 29 đến 31-1-1926)

 

[tran_dai_quang]

Đoàn ca múa hát trong lễ an táng Cố vương Khải Định (diễn ra từ 29 đến 31-1-1926)

Đoàn đưa đám đi qua vùng Châu Ê trong lễ an táng Cố vương Khải Định (diễn ra từ 29 đến 31-1-1926)

Đoàn đưa đám đi qua vùng Châu Ê trong lễ an táng Cố vương Khải Định (diễn ra từ 29 đến 31-1-1926)

Đoàn đưa tang đến nhà trạm trước lăng Cố vương Khải Định

Đoàn đưa tang vào trong lăng Cố vương Khải Định

Chuyển linh cữu Cố vương Khải Định vào trong lăng

Toàn cảnh lăng Cố vương Khải Định trong ngày an táng

Đồ mã (xe cộ, nhà cửa... bằng giấy) trong lễ an táng vua Khải Định (diễn ra từ 29 đến 31-1-1926)

Điện Kiến Trung (hàng mã) trong lễ an táng Cố vương Khải Định (diễn ra từ 29 đến 31-1-1926)

29-1-1926 – Phái đoàn Pháp đến viếng tang lễ vua Khải Định tại điện Càn Thành

 

[tran_dai_quang]

Bắt đầu nói về Lăng tẩm của các vua Nguyễn

"Ở Huế, nói đến Lăng, không phải chỉ có nghĩa là một ngôi nhà mồ trong đó có linh cữu người chết, mà cả một khu diện tích rộng lớn bao la.
Khu lăng tẩm ở Huế, nằm ở phía nam thành phố, rộng hàng trăm mẫu tây với những đồi thông, những cây đa cổ thụ, những hàng cây phượng vĩ xum xuê. Nhiều đường đi rộng thênh thang đưa tới những bệ đá, những thang đá, dẫn tới những sân cao có đỉnh vạc khổng lồ hay hồ nước dài. Khung cảnh đó, phần nhiều rất đẹp và gây nên một mối buồn man mác.
Lăng tẩm của tổ tiên tôi có ba phần:
Đầu tiên, lăng chính gồm một khu đất rất rộng, trong đó có chứa bí mật hài cốt của một vị tiên đế, mà vị trí nơi chôn không thể biết được ở chỗ nào. Trên đống đất ấy cố nhiều cây và hoa cộ mọc đầy. Thông thường, thì có một chiếc cổng ra vào, vốn chỉ là cổng tượng trưng, có chăng rào sắt, chứng tỏ nơi đây là cấm địa.
Sau đó, là một ngôi đền thờ có tãi bày tất cả các đồ ngự dụng của Vua lúc còn sinh thời, có bày linh vị, sách vở, ấm chén v.v…
Cuối cùng, phía xa hơn, trên một khoảng đất cao, có dựng một tấm bia đá, khắc những thành tích võ công, văn trị của triều đại Ngài trị vì.
Thỉnh thoảng, thêm vào ba phần chính ấy, ở một thửa đất cao hơn, còn có một ngôi nhà nhỏ nhắn, gọi là ngự lâu, có thể ở đây nhìn bao quát tất cả ngôi mộ được. Ở nơi đó, Vua có thể ngay khi còn sống ngồi suy tưởng khi ngắm nhìn nơi cuối cùng của mình. Nhìn một lăng nào, người ta có thể biết được tâm hổn của vị hoàng đế ấy".
Lăng Khải Định

Lăng Khải Định năm 1909

Lăng Khải Định thập niên 1950